SOS Studiekeuzestress! Zo coach je je kind naar succes

Steven Gielis is lector Orthopedagogie bij AP en bezieler van de vzw ZITDAZO, een community die professionele ondersteuning en workshops aanbiedt rond opvoeden en persoonlijk welzijn voor ouders, leerkrachten, opvoeders ...

Hij deelt in dit artikel exclusieve tips en inzichten om uw zoon of dochter te coachen in het studiekeuzeproces.

Laat voldoende ruimte voor de autonomie van je kind
Laat de intrinsieke motivatie sturend zijn
Luister en stel vragen, maar vorm geen oordeel
Schep helderheid in de hoeveelheid aan informatie
Zorg voor nuance: focus op wat écht belangrijk is

Je zoon of dochter staat op het punt om het secundair in te ruilen voor het hoger onderwijs. Een onderbouwde studiekeuze is echter niet in 1-2-3 gemaakt. Je student in spe moet op zoek naar een opleiding die bij hem/haar past en die liefst ook de passie voor een bepaald studie- of werkdomein - de zogeheten vonk - doet overslaan. Een gemotiveerde student heeft immers meer kans op een succesvol studietraject.

Als ouder kan je een belangrijke rol spelen in dit beslissingsproces. Hierbij moet de focus vooral liggen op ondersteunen, adviseren en inspireren. In dit artikel verken ik samen met jou hoe je je kind optimaal coacht naar een succesvolle studiekeuze.

Eerste hulp bij studiekeuze

In een ideale situatie kiest je zoon of dochter vanuit de interesse voor een bepaald studiegebied. Nadien verkent hij/zij dan welke onderwijsinstellingen deze richting aanbieden, en op welke locaties.

Jongvolwassenen (en hun ouders) hanteren echter nog andere criteria in hun studieoriënteringsproces.

Ze kiezen bijvoorbeeld voor een school in de buurt, omdat die veilig bereikbaar is per fiets of een specifieke onderwijsmethode heeft.
Ze houden misschien meer rekening met de manier waarop een bepaalde onderwijsinstelling de examens regelt.
Of ze laten zich leiden door de keuze van vrienden of het imago van de school.

Het is dan ook belangrijk om als ouder aandacht te hebben voor álle factoren die meespelen in het studiekeuzeproces, en die het nodige gewicht te geven.

Intrinsieke motivatie = de motor voor succes

Een onmisbare eerste stap is achterhalen waar je kind belangstelling voor toont. Belangstelling triggert immers de intrinsieke motivatie. Die zogenaamde 'vonk' heeft een sterke invloed op de slaagkansen van je student in spe. Iets graag doen, ergens met passie en enthousiasme voor gaan, vraagt minder moeite en geeft méér energie.

Intrinsieke motivatie is vaak gelinkt aan talent en zou idealiter dus sturend moeten zijn in het keuzeproces. Luk Dewulf vertelde me daarover in een interview: "Talent gaat over elke activiteit in je leven die moeiteloos gaat en die je voldoening oplevert. Activiteiten die maken dat de tijd vliegt, dat je je batterijen oplaadt én dat je 100% authentiek jezelf kan zijn."

Er bestaan diverse tools om de belangstelling van een studiekiezer voor een bepaald studiegebied in kaart te brengen. De 'I-prefer test' is bijvoorbeeld een handig hulpmiddel. Die test werd speciaal ontwikkeld voor laatstejaars secundair onderwijs om hun belangstelling voor opleidingen in het hoger onderwijs te peilen.

Luister voordat je oordeelt

Een andere manier om de vonk te detecteren, is simpelweg luisteren naar je kind en vragen: 'Wat maakt dat je dat zegt / vindt?' Weet wel: goed (actief) luisteren is best moeilijk. Voor zulke gesprekken maak je dus best voldoende tijd vrij.

Luister niet alleen naar wat er letterlijk gezegd wordt, maar ook naar wat je kind tussen de lijnen door vertelt.
Laat zien dat je begrijpt wat je kind zegt. Bijvoorbeeld door te knikken 'M-hm' of 'Ik snap het' te zeggen. Geef het ook aan als je iets niet (volledig) begrijpt.
Probeer tijdens gesprekken niet meteen te counteren met kritiek of een overdaad aan goede raad. Een spervuur van 'waarom-vragen' moet je ook te allen tijde vermijden. Zo ga je immers niet alleen voorbij aan de behoefte, maar vergroot je ook de kans dat je kind zich niet gehoord zal voelen.

Focus op wat écht belangrijk is

Alle ouders willen het beste voor hun kind. Hoewel de beweegredenen vaak welgemeend zijn, durven sommige ouders de interesse en motivatie van hun kind uit het oog te verliezen.

Soms staren ouders zich blind op de werkzekerheid binnen een bepaald jobdomein. Hierdoor pushen ze hun kind té veel in een bepaalde richting of sector.
Sommige ouders zijn van het principe 'Start maar gewoon zo hoog mogelijk' en willen via hun kind (on)bewust eigen dromen realiseren.
Nog anderen begrijpen het systeem van leerkrediet niet volledig of menen dat de tweede kans meteen de laatste is, waardoor ze net druk zetten om een 'makkelijke' opleiding te kiezen.
Anderen leggen de lat net zeer hoog voor hun kinderen, in de hoop dat ze zo zullen opgroeien tot succesvolle volwassenen. Ze geloven dat 'hard werken' de enige manier is om de juiste vaardigheden en attitudes te ontwikkelen. Lukt iets niet? Dan heb je gewoon niet hard genoeg je best gedaan! Hoge verwachtingen kunnen jongeren inderdaad uitdagen, maar evengoed kraken.

Als ouder draag je allicht de financiële consequenties van de studiekeuze van zoon- of dochterlief. Even stilstaan bij de afweging 'Wat is écht belangrijk in het leven?' zorgt vaak meteen voor nuance. Want zeg nu zelf, wat is het eigenlijk waard als je kind (meer dan) goed zijn boterham verdient, maar elke dag met tegenzin gaat werken ...

Een 'foute' studiekeuze (lees: waar je kind zelf niet voldoende achterstaat) zorgt vaak voor faalervaringen, demotivatie en verminderd zelfbeeld. Het is dus essentieel dat je als ouder een ondersteunde rol inneemt in het studiekeuzeproces. Je kind moet de doorslaggevende stem hebben. Als ouder help je je zoon of dochter vooral om zélf een gefundeerde studiekeuze maken. Door vragen te stellen, helderheid te scheppen in de veelheid van informatie en vooral geen oordeel te vellen.

Zelfreflectie hoef je niet per se alleen te doen

Om een succesvolle studiekeuze te maken, is het bijzonder belangrijk dat jongvolwassenen voldoende inzicht in zichzelf krijgen: Wie ben ik? Wat wil ik? Wat kan ik? Handige richtvragen om dit te ontdekken, zijn onder meer:

Welke activiteiten interesseren jou?
Wat vind je belangrijk?
Waar liggen je talenten? Wat kan je goed?
Welke waarden vind jij belangrijk?
Waarin wil jij je graag verdiepen?
Waarvan wordt je enthousiast?
Wat zijn jouw favoriete vakken?

Waarom wil je verder studeren?
Wat vind je belangrijk bij het kiezen van een opleiding?
Waar zie je jezelf binnen 10 jaar?
Hoe studeer jij het liefst / het best?
Wat gebruik je het liefst: hoofd, hart of handen?
Wat doe je graag in je vrije tijd?
Wat is (niet) mogelijk?

De eigenschappen die uit deze zelfreflectie naar voren komen, kan je (student) vervolgens aftoetsen aan de keuzealternatieven in het hoger onderwijs. Hoe sterker de match tussen je kind en zijn/haar toekomstige school, hoe groter de kans op een succesvolle studie.

Je kunt bovenstaande vragen voorleggen aan je zoon of dochter, maar je kunt ze ook beantwoorden door zelf te observeren. Let op eerdere ervaringen. Is je kind actief in een jeugdvereniging, hobbyclub of als vrijwilliger? Welke taken neemt hij of zij daar op? Hoe verloopt het samenwerken met anderen en welke rol neemt je kind hierbij op: een voortrekkersrol of eerder een stille kracht achter de schermen?

Een haalbare kaart?

Je studiekiezer moet op zoek naar een zo sterk mogelijke match tussen zijn, willen en kunnen. Schat samen de haalbaarheid van een opleiding in door ook oog te hebben voor de studiemethode en -motivatie van je kind.

In welke mate is je zoon of dochter bereid om te studeren, papers te schrijven, presentaties te geven, leerstof bij te houden en lessen voor te bereiden ...?
Wat zijn realistische verwachtingen en welke richting past hierbij?

Als je kind liever de handen uit de mouwen steekt, dan met z'n neus in de studieboeken te zitten, kiest hij/zij bijvoorbeeld beter voor een opleiding met sterke praktijkaccenten.

Let it goooo ...

Kinderen steunen in hun (studie)keuze geeft natuurlijk nooit 100% garantie op een vlekkeloos parcours. Zelfs als je kind een weloverwogen studiekeuze maakt, kan deze omwille van allerlei factoren tóch verkeerd uitdraaien. Een beetje relativering is dus steeds op z'n plaats: de gemaakte studiekeuze is niet allesbepalend voor het welzijn en verdere leven van je kind. Iedere keuze - op vlak van studie, werk, wat dan ook - is tot op zekere hoogte een eindpunt, maar net zo zeer een nieuw begin. Laat dus op tijd los en haal gerust wat druk van de ketel.

Meer weten? Kom naar een van onze

infomomenten voor ouders