Portaal voor:  
Portaal voor

Lerend Netwerk STEM-effect

logo

Het Vlaamse STEM-actieplan (2012) wil jongeren stimuleren om voor STEM-opleidingen en loopbanen te kiezen. Belangrijke thema’s in het plan zijn ‘aantrekkelijker STEM-onderwijs’ en ‘leraars en opleiders versterken’. Zowel het Masterplan secundair onderwijs (SO) als het STEM-platform pleiten voor STEM-leraren in de lagere school. Dit project speelt hierop in omwille van zijn doelstelling STEM duurzaam te implementeren zowel in basis als in secundair onderwijs 1ste graad met aandacht voor de overgang van lager naar secundair onderwijs.

We kiezen voor een lerend netwerk STEM, meer bepaald een fysieke plaats en website om informatie te delen, behoeftes te bespreken, vragen te beantwoorden en elkaar te inspireren. De samenstelling van het lerend netwerk STEM bestaat uit afgevaardigden van Antwerpse basisscholen en scholen 1ste graad SO samen met lectoren en studentleraren. De afgevaardigden sturen hun schoolteam aan bij de implementatie van STEM. Eerder onderzoek over professionele leergemeenschappen, Teacher Design Team (TDT) en Lesson Study (LS) leert dat samenwerking en actief werken voor de eigen klaspraktijk – eigenaarschap – effectiever is dan een klassieke nascholing.

We streven bij leraren naar een hogere Pedagogical Content Knowledge (PCK) en positieve attitudes t.o.v. STEM. Hierdoor verwachten we een kwalitatieve STEM-implementatie op leerling- en schoolniveau te bereiken waardoor de interesse en attitudes t.o.v. STEM bij leerlingen positief evolueren. We gebruiken eerder ontworpen instrumenten (Co-Profs in STEM, 2018) tijdens het coachen in het lerend netwerk om de kwaliteit van STEM-lesmateriaal en -activiteiten te screenen en te optimaliseren.

Op basis van eigen onderzoekdocumenten, (inter)nationale literatuur, worden verscheidene meetinstrumenten ontworpen en uitgetest om op verschillende tijdstippen tijdens de duur van het project onderzoeksgegevens te analyseren.  Focusgesprekken en interviews worden eveneens ingezet.

Lees hier onze nieuwsbrieven:

  • Nieuwsbrief 1: start van het lerend netwerk + kennismaking met DI²STEM 
  • Nieuwsbrief 2: coachingstechnieken en computationeel denken 
  • Nieuwsbrief 3: Lesson Study + evalueren binnen STEM 
  • Nieuwsbrief 4: STEM-projecten + Leerlijn STEM-vaardigheden 
  • Nieuwsbrief 5: DI²STEM en Leerlijn STEM-vaardigheden toepgepast op project “Zero Waste” + workshops Schooltaalvaardig en Girls en technologie genderbewust lesgeven 
    • Meer info over Girls and technology - gender? Klik hier. Bij Inspiratie en materiaal vind je de kijkwijzer terug.
    • Meer info over SchoolTaalvaardig? Klik hier.
  • Nieuwsbrief 6: workshop Arduino + info delen projecten + rubric onderzoekend en ontwerpend leren 
  • Nieuwsbrief 7: workshop vinylsnijder en lasercutter + workshop AR/VR + rubric onderzoekend en ontwerpend leren – voorbeelden + Lesson Study - voorbeelden 
  • Nieuwsbrief 8: Slotevenement (volgt)
Onderzoeks- en Expertisecentrum
Interessegebieden

Di²-STEM

Het DI²-STEM instrument 

De AP-lectoren ontwikkelden op basis van de 10 dimensies van het STEM-kader van het Departement Onderwijs en Vorming het DI²-STEM instrument. De doelen van het DI²-STEM instrument zijn meervoudig: 

  • Je kan met het instrument ‘STEM toelichten’. 

  • Je kan eigen curriculummaterialen diagnostisch bekijken. Hoe STEMmig werken we? 

  • Het instrument helpt schoolteams om bewust bezig te zijn met STEM en geleidelijk een STEM-leerlijn over de jaren heen op te stellen en een gevarieerd aanbod voor te leggen. 

  • Het instrument helpt leerkrachten om STEM-leeractiviteiten op te stellen waarin de leerlingen meer en meer zelfsturend en ervaren worden in STEM. 

  • Het instrument helpt leerkrachten om over STEM te dialogeren, de neuzen in dezelfde richting te zetten en STEM zichtbaar te maken in de school voor de ouders en de schoolomgeving. 

Download hieronder het instrument en bijhorend document: 

 
Gebruik van het instrument 

Het instrument wordt gratis ter beschikking gesteld. De intellectuele eigendom van het instrument behoort echter toe aan AP Hogeschool. Bij het verveelvoudigen van informatie met betrekking tot dit instrument door middel van druk, fotokopie, microfilm, op elektronische of welke andere wijze ook dient steeds AP Hogeschool en het co-profs in STEM-project als auteur uitdrukkelijk vermeld te worden en wel op volgende manier:  
AP Hogeschool - Co-profs in STEM. (2018). Het DI²-STEM instrument. Geraadpleegd op [dag maand jaar] via https://www.ap.be/onderzoek/co-profs-stem  

Leerlijn STEM-vaardigheden

Ontwikkelingsdoelen en eindtermen geven aan wat de leerlingen aan het eind van een periode zouden moeten beheersen. Leerlijnen focussen op het ontstaan en de ontwikkeling van competenties. 
 
In deze STEM-leerlijn ligt de focus op vaardigheden, soms aangevuld met attitudes, voor S, T, E en M. Bij S gaat het om vaardigheden die te maken hebben met onderzoekend leren; bij T vind je vaardigheden die te maken hebben met het ontwerpend leren, bij E gaat het om het probleemoplossend leren en bij M om wiskundevaardigheden die je kan inzetten bij dat probleem oplossen. 
 
Als je een STEM-project wil uitvoeren, is het aangewezen om vaardigheden na te streven uit de verschillende componenten (S,T,E,M). 

Download hier: 

Het instrument wordt gratis ter beschikking gesteld. De intellectuele eigendom van het instrument behoort echter toe aan AP Hogeschool. Bij het verveelvoudigen van informatie met betrekking tot dit instrument door middel van druk, fotokopie, microfilm, op elektronische of welke andere wijze ook dient steeds AP Hogeschool en het Lerend Netwerk STEM-effect-project als auteur uitdrukkelijk vermeld te worden en wel op volgende manier:  
AP Hogeschool – Lerend Netwerk STEM-effect. (2022). De Leerlijn STEM-vaardigheden. Geraadpleegd op [dag maand jaar] via https://www.ap.be/onderzoek/lerend-netwerk-stem-effect  

Ontdek Kasteel

Het Ontdek Kasteel is een van oorsprong Nederlands product, dat in Nederland reeds bewezen heeft dat het de basisscholen helpt om in grote mate de kerndoelen voor techniek te bereiken. 

In een maatschappij waarin techniek en technologie een steeds grotere plaats innemen, in die mate dat we er grotendeels van afhankelijk zijn, kan het onderwijs niet achterblijven. Techniek behoort immers ook tot de leefwereld van de kinderen zodat het onderwijs hen van op jonge leeftijd vertrouwd hiermee dient te maken. Bovendien heeft onze maatschappij steeds meer nood aan goed opgeleide specialisten. Alleen door goed uitgebouwd techniekonderwijs, dat op jonge leeftijd aanvangt, kan het onderwijs aan deze noden beantwoorden. 

Het Ontdek Kasteel is een aantrekkelijk vormgegeven techniekmeubel voor het basisonderwijs. Het omvat een tachtigtal techniekactiviteiten/dozen voor de hele basisschool, waarvan sommige onderwerpen spiraalsgewijs kunnen worden opgebouwd over de graden heen, zoals ‘metselen’, ‘drijven en zinken’, ‘vliegen’, ...  

Kinderen kunnen, ieder op eigen niveau, spelend ontdekken en experimenteren en zodoende leren met het Ontdek Kasteel. Door het Ontdek Kasteel worden kinderen van op een zeer jonge leeftijd en regelmatig met techniek in aanraking gebracht zodat zij er een positief beeld van krijgen.  

De kleine groepsactiviteiten zijn zodanig ingericht dat ze voor een belangrijk deel zelfstandig door de leerlingen uitgevoerd kunnen worden. Het sociale aspect speelt hierbij een belangrijke rol. Bij elke activiteit horen materialen die een kind uitnodigen om techniek te ontdekken. De vraag ‘Hoe werkt dat?’ wordt hiermee niet opgelost, maar wel ontsluierd, klaar om een volgende stap in de exploratie te zetten. Stap voor stap worden de kinderen met het Ontdek Kasteel gevormd tot competente en verantwoordelijke techniekgebruikers. Dit sluit aan bij de Vlaamse visie op ‘techniek op school voor de 21ste eeuw’. Belangrijk hierbij zijn de drie dimensies van techniek: begrijpen, hanteren en duiden, wat bijdraagt tot het opbouwen van technische geletterdheid bij jongeren. Het Ontdek Kasteel maakt kinderen vaardiger om technische problemen met het nodige zelfvertrouwen aan te pakken, te onderzoeken en op te lossen. De nadruk ligt op het zelf actief bezig zijn van de leerlingen, zodat ze hun eigen talenten leren ontdekken. 

In het pakket vind je:

  • Algemene inleiding met overzicht van
    • Vlaamse aanpassingen
    • Concordantie - Ontwikkelingsdoelen en eindtermen voor techniek en wereldoriëntatie
    • Verticale leerlijn
    • Duiding van bedrijfsbezoeken n.a.v. activiteiten uit het Ontdek Kasteel
  • Tips voor extramuro's: een techniekopdracht krijgt meerwaarde als je die koppelt aan de “echte” wereld. Er zijn allerlei mogelijkheden om die koppeling tot stand te brengen. In deze tekst zijn ervaringen van scholen en bedrijven verwerkt om ervoor te zorgen dat valkuilen vermeden worden en de meerwaarde van een bezoek groter wordt. 
  • Lesfiches:
2de kleuterklas (4-jarigen) 3de kleuterklas (5-jarigen) 1ste leerjaar 2de leerjaar 3de leerjaar 4de leerjaar 5de leerjaar 6de leerjaar
Torentje bouwen Takelwagen + leesfries constructor takelwagen en windmolen Metsel een huis Kaarten maken Hoe sterk is papier Stabiel en precies bouwen Bewegen met lucht en water Zie de wind waait
Metsel een muurtje Over de brug Zeepbellen Snelle, handige wagens Bouwen met kranten Maak een brievenweger Hoe lang duurt het Lucht is sterk
Magneet Bouw je eigen tentje Tandwielen en hefbomen Pak me dan als je kan Lampen aan en rijden Wat beweegt Dubbel mobiel Tandpasta
Tandwielen Dansen op het water Scheepjes Een maaltijdsoep maken Metselverbanden De fietsband Knopen leggen  
Drijven of zinken Wat valt en wat zweeft + leesfries vliegtuig 1 & 2 Wat gaat sneller Maak je eigen naamplaatje Geheimschrift Versnellen vertragen    
Draaiende slang Elektriciteit en huishoudapparaten Over de telefoon Samen clowntjes maken Stroomkring maken Een grote vis vangen + Lego-werkblad    
Schatwisselen Evenwicht Scheepje laden Geraamtes  Het bewegend reclamebord Hoe werkt een telefoon    
Knikkerbaan maken Boekjes maken     Zachte landing Zijn we zuinig    
Sluis Badzout maken     Springintveld Dieren in evenwicht    
Bouwen met meccano Wie doet het water            

Links

Bekijk hier de verschillende projecten van onze collega's waarmee we binnen Lerend Netwerk STEM-effect hebben samengewerkt:

Zoek je nog extra informatie i.v.m. STEM, STEM-didactiek en/of inhoudelijke workshops en inspiratie-lesmateriaal, neem een kijkje op: 

  • Brightlab: het STEM-onderwijslabo van RVO-Society