Jaarlijks zijn er in België ongeveer 25.000 brandhaarden waarvan 46% zich situeert in privé-woningen. Hierbij vallen er gemiddeld een 100-tal dodelijke slachtoffers. Hierna bekijken we eerst even wat brand nu juist is, om daarna tot een aantal preventiemaatregelen te komen. Evacuatie en blussen komen in één van de volgende edities aan bod. Voorkomen is immers beter dan genezen!
Brand is een ongecontroleerde en/of ongewenste chemische reactie waarbij een brandbare stof reageert met zuurstof. Bij deze reactie komt warmte vrij en zijn er vuurverschijnselen waarneembaar. Zo noemen we bv. een aangestoken kaars geen brand, maar wel als deze na omvallen het tafelkleed in lichterlaaie zet.
De vuurdriehoek
Om een verbrandingsreactie te krijgen, dienen de volgende factoren aanwezig te zijn:
een brandbaar product of brandstof (hout, papier, benzine, aardgas, …);
zuurstof (O2);
energie (vlam, vonk, warmte, …).
Deze drie elementen moeten tegelijkertijd en in de juiste verhouding aanwezig zijn en worden dikwijls voorgesteld door de vuurdriehoek. Wanneer echter één of meerdere elementen van de driehoek ontbreken of weggenomen worden, kan geen brand ontstaan of stopt de ontbranding.
Een gesloten (links) en open vuurdriehoek (rechts)
Naast de drie elementen die essentieel zijn voor het verbrandingsproces zijn er nog andere factoren (waaronder de mengverhouding tussen het gas en de lucht, de eventuele aanwezigheid van een katalysator en de fijne verdeeldheid van de stof) die het proces sterk kunnen beïnvloeden.
Wist je dat…
enkel gassen kunnen branden. Ook bij een blok hout of benzine zijn het enkel de gassen die branden.
er onder normale omstandigheden ongeveer 21% zuurstof in de lucht zit. Het verminderen of wegnemen ervan kan de verbranding afremmen of stoppen.
benzine veel gemakkelijker brandt dan bv. petroleum omdat benzine veel vluchtiger is en het de gassen zijn die branden.
vele woningbranden ontstaan door het rookgedrag van de bewoners.
brandbare stoffen een zelfontbrandingstemperatuur hebben. Zo is deze temperatuur zowel bij bv. hout, katoen als frietvet rond 270°C. Bij deze temperatuur beginnen deze stoffen in geval van voldoende zuurstof vanzelf te branden.
de zon in combinatie met gebogen glas (visbokaal, vergrootglas, glazen pan) en fijn verdeeld materiaal het begin van een brand kan vormen.
sommige gassen lichter (aardgas) zijn dan lucht en andere gassen (butaan) zwaarder. De plaats van de verluchting moet daarom aangepast worden aan deze eigenschap om bij accidenteel vrijkomen van deze gassen een efficiënte verluchting te garanderen.
de temperatuur van het warmste deel van een kaarsvlam rond de 1400°C bedraagt.
vodden met daarin opgenomen solventen (bv. white spirit) tot zelfontbranding kunnen komen.
CO een gas is dat ontstaat bij een verbranding van bv. aardgas of petroleum wanneer er te weinig zuurstof aanwezig is.
opvallend veel ongelukken ontstaan doordat de telefoon gaat of men boodschappen doet wanneer er nog eten op het vuur staat.
een rookmelder onder de kerstboom een heel goed idee is.
Preventietips per plek
Om een goed overzicht te houden gebruiken we de verschillende vertrekken in ons huis om een logische indeling te maken.
Plaats op de juiste plekken in je woning voldoende rookmelders. Kies bij voorkeur toestelletjes die een batterij bevatten die 5 of 10 jaar meegaat en lees zorgvuldig de gebruiksaanwijzing.
Vermijd contact tussen fijn verdeeld materiaal (gordijnen, textiel, stofwolken, papier, fijn hout, …) en warmtebronnen.
Veel voorkomende soorten van kortsluiting vinden we bij o.a. tv-toestellen, was- en droogmachines, elektrische dekens en kleine huishoudelijke apparatuur zoals croque-monsieur toestellen, broodroosters en strijkijzers.
Oefen een eventuele evacuatie geblinddoekt in met het hele gezin.
Leeg voor het slapengaan de asbak niet in de vuilbak.
Als de zon erop schijnt zie je bijna niet of een gasfornuis of brander brandt. Houd hier rekening mee.
Houd energiebronnen (lucifers, aanstekers) uit de buurt van kinderen. Leer kinderen veilig omgaan met vuur.
Ga ook veilig om met vuurwerk, kaarsen en fondue.
Laat zowel je elektrische als je verwarmingsinstallatie ten gepaste tijde nakijken door een bevoegd persoon of erkende instantie.
Gebruik indien nodig bouwmaterialen (verf, behang, spray, branddeuren, …) of andere producten (matras, zitbank …) met brandweerstand.
Keuken
Brand in de keuken ontstaat vaak door een vlam in de pan.
Laat daarom een pan of frituurketel nooit onbewaakt achter.
Verplaats nooit een ketel met warme olie.
Dek een pan of ketel af met een passend deksel, een vochtige doek of een branddeken.
Vermijd na een avondje stappen het gebruik van een frietketel.
Houd brandbare materialen (pannenlappen, doeken…) op veilige afstand van je elektrische of gasvuren. Let ook op loshandende kledij.
Gooi nooit een smeulende sigaret in een afvalemmer.
Plaats een blusdeken (meestal in rode koker of doosje) op een gemakkelijk bereikbare plaats in de keuken.
Kleine kinderen horen niet thuis in de keuken. Monteer een veiligheidsrekje.
Woonkamer
Rook niet in slaperige toestand. Rook ook nooit thuis als je dronken bent.
Plaats een lamp of spot op veilige afstand van brandbaar materiaal (bv. gordijn). Plaats halogeenspots op een veilige manier in een valse zoldering.
Regelmatig ontstaat een brand op, naast of door een televisietoestel. De genoemde oorzaken zijn de stand-by functie, maar ook brandende kaarsen bovenop de tv-kast of een gebrek aan ventilatieruimte rond het toestel.
Laat je tv niet op stand-by staan.
Dek de ventilatie gaten niet af met doeken. Lees de gebruiksaanwijzing omtrent de vrije ruimte rond het toestel.
Kies voor een veilige kersboom en versiering.
Koop geen gadgets (bv. lampje met daarin een pop of beertje verwerkt).
Slaapkamer
Rook nooit in bed.
Vermijd het gebruik van elektrische dekens; ze kunnen oververhitten.
Plaats bijkomende verwarmingstoestellen niet te dicht bij brandbare materialen.
Badkamer
Dek verwarmingstoestellen nooit af.
Plaats te drogen handdoeken niet te dicht tegen deze verwarmingstoestellen.
Garage, washok, kelder
Stockeer ontvlambare producten apart en op een goed geventileerde plaats.
Stapel geen brandbare materialen op rond de gasteller; sla ze correct op.
Gebruik verven op water- of acrylbasis.
Meng een product nooit met een ander product.
Lees het etiket op producten met gevaarlijke eigenschappen en pas het toe.
Bewaar producten in de juiste verpakking.
Schakel de wasmachine en droogkast uit bij het verlaten van het huis.
klus veilig.
Tuin
Plaats de BBQ op een stabiele plaats, niet te dicht bij brandbare materialen. Let ook op met licht ontvlambare kleding en maak de BBQ niet aan met ontvlambare vloeistoffen (benzine…). Andere aandachtspunten:
Verplaats een brandende BBQ niet.
Houd een blusmiddel in de nabijheid.
Gebruik nooit methanol voor de BBQ (of fondue), maar wel aanmaakblokjes (BBQ) of alcohol in pastavorm.
Plaats je composthoop op een veilige afstand van brandbaar materiaal. Door hooibroei kan deze spontaan ontbranden.
Bronnen
Welzijn op het werk, Provinciaal Veiligheidsinstituut
