Dit project wil professionals een gedeeld reflectiekader en woordenschat bieden rond het spanningsveld tussen tegenspraak en verbinding in de sociaal werk-context.
Probleemstelling
Het sociaal werk vertrekt vanuit vertrouwen en verbinding als kernwaarden. Organisaties willen veilige ruimtes creëren waarin mensen zich kunnen ontwikkelen en waarin signalen richting beleid kunnen worden gegeven. Binnen die context is er doorgaans ruimte voor meerstemmigheid: uiteenlopende ideeën, waarden en perspectieven worden erkend en benoemd, met als doel verbinding en consensus.
Toch blijkt uit praktijkervaringen dat deze meerstemmigheid niet altijd vanzelfsprekend is. Wanneer fundamentele verschillen botsen en consensus uitblijft, ontstaat er spanning. Organisaties ervaren een dilemma tussen het organiseren van tegenspraak en het behouden van verbinding, zeker in een samenleving die steeds sterker polariseert. Moeilijke gesprekken over gevoelige thema’s worden vaak vermeden, en inclusieve intenties leiden soms tot een eerder homogene groep deelnemers.
Deze spanning raakt aan de kern van het sociaal werk: hoe verhoudt het streven naar inclusie en democratisering zich tot het toelaten van conflicterende stemmen? Door concrete situaties te analyseren waarin deze spanning zichtbaar wordt, willen we onderzoeken hoe sociaal werk kan groeien in democratisch professionalisme en inclusieve praktijken, juist door tegenspraak niet uit de weg te gaan, maar te benutten.
Onderzoeksvragen
Hoe krijgt het spanningsveld tussen tegenspraak en verbinding vorm binnen sociaal werkorganisaties?
- Hoe krijgen concepten als consensusdenken en verbinding versus georganiseerde tegenspraak invulling vanuit de literatuur?
- Hoe manifesteert tegenspraak dan wel verbinding – en het spanningsveld daartussen - zich in de geselecteerde situaties?
- Hoe gaan beleid en de dagelijkse praktijk van organisaties om met dit spanningsveld?
- Welke houding nemen sociaal werkers aan ten aanzien van tegenspraak? Als gatekeeper, beheerder, gaan ze uit de weg, …?
- Hoe geven we taal aan dit spanningsveld, werkbaar (of gedragen in) voor de sociaal werk praktijk?
Onderzoeksmethode
Het onderzoek vertrekt vanuit een iteratief en participatief proces, waarbij praktijk en theorie voortdurend op elkaar inspelen. De kennis die wordt verzameld, is niet louter beschrijvend, maar wordt actief ingezet om praktijken te verbeteren of te vernieuwen.
Methodologisch wordt gekozen voor volgende methoden:
- Literatuurstudie: Concepten zoals meerstemmigheid, tegenspraak, consent en safe/brave spaces worden theoretisch verkend.
- Casestudies: Vier tot zes concrete situaties waarin het spanningsveld tussen verbinding en tegenspraak zichtbaar wordt, worden diepgaand onderzocht via interviews met betrokkenen en documentanalyse.
- Focusgroep: Een diverse groep sociale professionals reflecteert op de bevindingen uit de literatuur en casestudies. Zo worden de resultaten breder getoetst en verrijkt vanuit verschillende praktijkervaringen.
Verwachte resultaten
- (Zelf-)reflectiekaders voor organisaties om situaties van tegenspraak en conflict aan te gaan en om te groeien in democratisch debat